نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• ناصر باهنر ¹
• محمد رضا روحانی ²

¹ استادیار دانشکدة معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق(ع) دانشگاه امام صادق (ع)

² دانشجوی دکتری جامعه‌‌شناسی فرهنگی، دانشگاه تهران

چکیده

 دیدگاه هنجاری رسانه، برآیند مجموعه‌‌ای از باید‌‌ها و نباید‌‌ها در نهادهای متنوعی است که در تعامل با رسانه قرار دارند. رابطۀ رسانه با هریک از این نهاد‌‌ها، شرایط و موقعیت عمل رسانه، مبانی فلسفی و فکری پایه‌‌گذاران آن و ریشه‌‌های شکل‌‌گیری رسانه و نیز ارزش‌‌ها و آموزه‌‌ها و اصول دینی از جمله بستر‌‌های شکل‌‌گیری نظریه‌‌‌‌های هنجاری در ارتباطات جمعی به شمار می‌‌روند. نظریۀ مسئولیت اجتماعی در میان نظریات هنجاری به دنبال تعدیل آزادی فرد و ایجاد پیوند میان استقلال رسانه‌‌ها و وظایف اجتماعی آن‌‌هاست. به عبارت دیگر، نظریۀ مسئولیت اجتماعی در بستری از لیبرالیسم و اومانیسم شکل گرفت و به فرمول آزادی فردی به‌‌علاوه استقلال رسانه‌‌ها که بیانگر رسانه‌‌های آزاد و لیبرال بود، مسئولیت اجتماعی رسانه‌‌ها را افزود.
یکی از موضوعاتی که در حوزة فلسفة علوم انسانی و اجتماعی بدان پرداخته می‌‌شود، بیان رابطة فرد و جامعه است. بر اساس مبانی فلسفی رویکرد جمع‌‌گرا اصالت را به جامعه و در مقابل رویکرد فرد‌‌گرا اصالت را از آن فرد می‌‌داند؛ به این ترتیب، وقتی هر دو رویکرد بر پایة دیدگاه اومانیستی تفسیر می‌گردد، انسان تا حد تمایلات غریزی‌‌اش تنزل می‌‌یابد. اما منطق اسلامی انسان را موجودی فراتر در نظر گرفته و بعد ملکی و ملکوتی او را توأمان مورد توجه قرار می‌‌دهد. مسئولیت اجتماعی در اسلام با مفهوم امر به معروف و نهی از منکر ارتباط برقرار می‌‌سازد. بدین‌‌سان در این مقاله با رویکردی تحلیلی- تبیینی جایگاه مسئولیت اجتماعی رسانه‌‌های جمعی در نگرش غربی و اسلامی تبیین خواهد شد چه اینکه در دیدگاه اسلامی مسئولیت تک‌‌تک افراد در رسانه از حیث ساختار و محتوا مورد توجه قرار می‌‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

• جمع‌‌گرایی
• فردگرایی
• حقیقت انسانی
• مسئولیت
• مسئولیت اجتماعی
• رسانه
• امر به معروف و نهی از منکر

عنوان مقاله [English]

Mass Media and Social Responsibility, A Comparative Analysis of Islamic and Western Approaches

نویسندگان [English]

• Naser Bahonar ¹
• Mohammad Reza Rowhani ²

¹ Assistant Professor, Faculty of Islamic studies, Communication and culture, ISU.

² Ph.D. Student of Sociology of culture, Tehran University

چکیده [English]

The normative view of the media is the resultant of a group of do’s and don’ts in various institutions interacting with the media. The relation of the media with any of these institutions, the conditions surrounding the media, the philosophical foundations of the media and the religious values, principles and instructions are among the formation grounds for normative theories in regard to the mass media. The social responsibility theory is an example of this kind which seeks to modify individual freedom and create a link between the media independence and their social responsibilities. In other words, the social responsibility theory was formulated in a liberalist and humanist process and added the social responsibility dimension to the doctrine of individual freedom and media independence.
One of the areas of discussion in the field of humanities and social philosophy is the relation between the individual and society. The socialist view gives priority to the society, whereas the individualistic view is mostly tended to individual rights. Thus humans are reduced to their instinctive drives. Contrariwise, the Islamic logic takes a more sublimated stance towards man and considers his worldly and transcendental dimensions simultaneously. The social responsibility that ensues from this Islamic stance brings into prominence an obligation known as enjoining virtues and forbidding vices. That is why this article provides a comparative explanation of the social responsibility status from Western and Islamic viewpoints.

کلیدواژه‌ها [English]

• Socialism
• individualism
• Human Nature
• Responsibility
• Media
• enjoining virtues and forbidding vices