نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• سید حسین شرف الدین ¹
• اسماعیل صابرکیوج ²

¹ استادیار مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

² دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلوم

چکیده

یکی از مباحث مهم در حوزة ارتباطات، بحث اشاعه و گسترش یک فکر، اندیشه، ارزش، مد یا هر مقولة جدیدی در جامعه است. بحث از نوآوری (خصوصاً از نوع فکری و فرهنگی آن) و چگونگی گسترش آن را می‌توان در قرآن کریم، ذیل بحث از سیرة تبلیغی انبیاء (ع) و شیوة قرآن در اقناع مخاطبان جستجو کرد.
این مقاله ضمن انتخاب نظریة «اشاعة نوآوری‌ راجرز و شومیکر» به عنوان چارچوب مفهومی، این سئوال را مطرح می‌کند که «قرآن کریم، معارف وحیانی را برای مقبولیت و پذیرش بیشتر توسط مردم، واجد چه ویژگی‌هایی معرفی می‌کند؟» از منظر اسلامی، عامل تغییر باید واجد چه ویژگی‌های مطلوبی باشد؟ ترس در اقناع افراد برای قبول نوآوری موثرتر است یا تشویق؟ در این زمینه، آیا تفاوتی بین مرحلة ابتدائی ارائة نوآوری و مرحلة تثبیت نسبی نوآوری وجود دارد؟
در پاسخ به سئوالات فوق، از دو روش «تحلیل محتوای کمی» و «تفسیر موضوعی قرآن» بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش، دربرگیرندة ویژگی‌های مطلوب نوآوری (صحت، حقانیت، تطابق با نیازها و خصوصیات مردم جامعة هدف، جامعیت و کمال نسبی، سماحت و سهولت در استفاده و به کارگیری و ...) و عامل تغییر(خیرخواهی، دلسوزی، توانایی راهنمایی تخصصی، اعتبار و مقبولیت، رعایت هنجارهای اخلاقی در اقناع افراد و ...) از منظر اسلامی بوده و دربارة روش اقناع افراد، تنبیه، ترس و بیان مضراتِ عدم پذیرش و استفاده از نوآوری را مؤثرتر از تشویق و پاداش معرفی می‌نماید..

کلیدواژه‌ها

• نوآوری
• اشاعة نوآوری
• عامل تغییر
• اقناع
• مرحلة ارائة نوآوری
• مرحلة پذیرش نسبی نوآوری

عنوان مقاله [English]

Diffusion of Innovation According to the Holy Quran, a New Approach to Studying Religious Propagation

نویسندگان [English]

• Seyyed Hossein Sharafoddin ¹
• Esma'eel Sabekayooj ²

چکیده [English]

An important issue in the communication field is the diffusion of a certain new thought, value, fashion, etc. in societies. Innovation (especially in its intellectual and cultural senses) and the manner of its diffusion can be traced and discussed according to the Holy Quran under issues such as Prophets' propagation traditions and the Quranic method of convincing audiences. Here we have adopted Rogers's and Shoemaker's theory (diffusion of innovations)  as the conceptual framework. The question is how the Quran qualify its divine message, i.e. Islam, so it could be accepted by people. What desirable qualities should the change factor have from the Islamic perspective? Which element would be more effective on accepting innovation, fear or reward? Is there any difference between the preliminary stage of introducing innovations and its relative stabilization? To answer these we have used quantity content analysis and topic-based interpretation of the Quran. The results refer to the desired features of innovation, namely correctness, truthfulness, conformity with needs and characteristics of target society, comprehensiveness and relative perfection, facility of use,… and those of the change factor, namely benevolence, compassion, expert orientation, reliability and acceptability, observance of ethical norms in convincing individuals,… Finally when it concerns the method of convincing people, Islam gives prominence to punishment, fear and mentioning the disadvantages of ignoring innovation rather than rewards.

کلیدواژه‌ها [English]

• Innovation
• diffusion of innovation
• change factor
• persuasion
• introducing innovation
• stabilizing of innovation