تحقیقات مالی اسلامی

ریشه‌یابی چالش‌ها‌ی استفاده از عقود مشارکتی در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استادیار گروه مالی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری رشته علوم اقتصادی دانشگاه تهران

چکیده

بررسی چالش‌ها‌ی پیش روی بانکداری بدون ربا، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که محققان و متفکران به آن می‌پردازند. به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران، یکی از چالش‌ها‌ی اصلی که نظام بانکداری کشور با آن مواجه است، عدم تطبیق نحوۀ اجرای عقود مشارکتی در بانک‌ها‌ با شکل فقهی عقود مشارکتی است. بدین معنا که در مقام اجرا، آنچه در بانک‌ها‌ به اسم عقود مشارکتی در حال اجراست، بسیار متفاوت است از آنچه که شارع به نام مشارکت معرفی می‌کند. مقاله حاضر پس از عنوان کردن قابلیت‌های ساختاری و کارکردی بانک‌ها و تطابق آن با الزامات شرعی، قانونی و اجرایی عقود مشارکتی این فرضیه را بررسی می‌نماید که ریشۀ اصلی این چالش در این است که بانک به‌عنوان یک ظرف توان گنجایش عقود مشارکتی به‌عنوان مظروف را ندارد. بانک در بعد خرد و کلان اقتصادی دارای وظایف و ویژگی‌ها‌یی است که اجرای عقود مشارکتی با آن‌ها‌ سازگاری ندارد و الزام به این امر هم بانک‌ها را در اجرای وظایف ذاتی خود با مشکل مواجه می‌سازد و هم موجبات اجرای ناقص این عقود را فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها

اقبال، منور، احمد، اوصاف و خان، طریق‌الله (1387)، چالش‌های پیش روی بانکداری اسلامی، ترجمه حسین میسمی و مسلم بمانپور، دانشگاه امام صادق(ع) و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
ایروانی، محمدباقر (1383)، دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی، قم.
توتونچیان، ایرج (1381)، «آیا بانکداری ایران اسلامی است؟»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال دوم، شماره 6.
صمصامی، حسین و داودی، پرویز (1389)، به‌سوی حذف ربا از نظام بانکی از نظریه با عمل، دانایی توانایی.
علامه حلی، حسن بن یوسف (بی‌تا)، ترجمه و شرح تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، ترجمه اب‍وال‍ح‍س‍ن ‌ش‍ع‍ران‍ی‌، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع).
موسویان، سید عباس (1389)، اصلاح قانون و الگوی عملیاتی بانکداری بدون ربا، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
 
Dar, Humayon A. and Presley, John R. (2000), "Lack of Profit and Loss Sharing in Islamic Banking: Management and Control Imbalances", International Journal of Islamic Finance, 2(2): 3-18.
Iqbal, M. & Molyneux P. (2005), "Thirty Years of Islamic Banking: History, Performance and Prospects", Islamic Economic 19, 1, 37-39.
Iqbal, Zamir and Mirakhor, Abbas (2007), An Introduction to Islamic Finance: Theory and Practice, Chichester: John Wiley & Sons, Inc.
Khan, Tariqullah & Ahmed, Habib (2001), "Risk Management: An Analysis of Issues in Islamic Financial Industry", Occasional Paper, No.5, Jeddah: Islamic Research and Training Institute, Islamic Development Bank.
Malik, Muhammad Shaukat & Mustafa, Ali Malik and Waqas (2011), "Controversies that Make Islamic Banking Controversial: An analysis of issues and challenges", American Journal of Social and Management Science, 2(1): 41-46
Siddiqui, M. N. (2006), "Islamic Banking and Finance in Theory and Practice: A Survey of State of the Art", Jeddah Journal of Islamic Economics Studies, Islamic Research and Training Institute, Islamic Development Bank, 13, 2, 29-42.
The Islamic Funds & Investments Report 2010, by Earnest & Young, available at:
 http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/2010_The_Islamic_Funds_and_Investment_report/$FILE/IFIR%202010.pdf
Usmani, T. (2008), "Isalmic Finance: Musharakah & Mudarbah", Journal of Islamic Banking and Finance, 25, 3, 41-53.
World Takaful Report 2011, by Earnest & Young, available at: http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/World_Takaful_report_April_2011/$FILE/WTR2011EYFINAL.pdf
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
بهار و تابستان 1391
صفحه 37-55
  • تاریخ دریافت: 28 بهمن 1390
  • تاریخ بازنگری: 14 خرداد 1391
  • تاریخ پذیرش: 14 تیر 1391